De duizendjarige geschiedenis van het Huis Arenberg

https://historiek.net/arenberg-adellijk-geslacht/176630/

Eeuwen waren de Arenbergs met hun stamland in de Eifel één van de meest vooraanstaande Europese adellijke geslachten. Van de Middeleeuwen tot in de negentiende eeuw speelden ze politiek een prominente rol. En ze blijven tot op heden van betekenis. Daarover handelt het Engelstalige boek The Dukes of Arenberg. The Thousand Year History of a Noble Family van historica Isabelle Vanden Hove.

De Arenberg Stichting – gevestigd in Edingen (Be) en met de auteur als directeur – heeft als één van haar doelstellingen de bestudering van de geschiedenis van dit geslacht. Diverse publicaties hierover zagen al het licht. Het nieuwe boek biedt voor een breed publiek een chronologisch geordend en rijk geïllustreerd overzicht, vanaf het prille begin in 1266 tot op vandaag. De lezer wordt meegenomen door Europa en van generatie op generatie. De auteur baseert zich daarbij op de uitgebreide literatuur die vele onderzoekers de afgelopen veertig jaar hebben voortgebracht.

Burggraven van Keulen

Het verhaal begint dus in de volle Middeleeuwen. In 1266 wordt Henry van Arenberg vermeld in een charter, als de burggraaf van Keulen. In 1279 eindigde dit burggraafschap na een verkoop van deze titel. De naam Arenberg duikt overigens al op in geschreven bronnen uit de zesde eeuw. In 1299 stierf de eerste familie Arenberg in mannelijke lijn uit, maar de naam bleef voortbestaan via een vrouwelijk lid.

Uit die ene tak zouden zeven verschillende takken voortkomen. Daarvan blijven er tegenwoordig nog twee over. De Arenbergs verlegden hun zwaartepunt van de Eifel naar de Lage Landen, meer bepaald naar het gebied tussen de rivieren Rijn en Maas. Ze bleven steeds katholiek en trouw aan het huis Habsburg. In 1544 stierf de mannelijke lijn weer uit.

Opnieuw kon de familie terugvallen op de vrouwelijke lijn. De Arenbergs waren lid van de Orde van het Gulden Vlies en in de zeventiende eeuw waren er zelfs drie takken. In deze eeuw vochten de Arenbergs op de slagvelden als bondgenoten van de Habsburgers. Velen zouden sneuvelen op diverse strijdtonelen.

Toch ging de familie erop vooruit. In 1644 verhief keizer Ferdinand III het graafschap Arenberg namelijk tot hertogdom. Daarom kreeg Filip Francis (1625-1674) als eerste de titel ‘hertog van Arenberg’.

Franse Revolutie

De achttiende eeuw bracht stabiliteit. Zesde hertog Louis Engelbert (1750-1820) werd blind door een jachtongeval. Hij geldt als een van de opmerkelijkste leden van het Huis Arenberg. Hij wijdde zich namelijk volledig aan de bevordering van kunst, muziek en wetenschap. Onder zijn patronage steeg hoogleraar Jean-Pierre Minckelers in 1783 aan het Arenbergkasteel op met een heteluchtballon. Ook steunde de hertog Minckelers voor de uitvinding van het lichtgas. In Heverlee zijn beiden vereeuwigd met een gezamenlijk standbeeld, in Maastricht met een gedenkplaat.

De Franse Revolutie betekende onvermijdelijk een keerpunt. De familie verloor haar hertogdom op de linkeroever van de Rijn. In 1803 werd dit ruim goedgemaakt met de stichting van een veel groter hertogdom op de rechteroever. Het was gelieerd met het Franse keizerrijk. Sindsdien telde de familie nog twee takken.

Na de val van Napoleon splitsten de Franse en Belgisch-Duitse zich. Ook het familiebezit werd verdeeld. Politiek en administratief speelden de Arenbergs geen rol van betekenis meer, een gevolg van de democratisering van de West-Europese staten. Vooral in de mijnbouw en bos- en landbouw waren ze nog wel actief. Een gedurfd project was de inpoldering van de Westerschelde door Prosper Louis, de zevende hertog.

Turbulente twintigste eeuw

De twintigste eeuw was erg turbulent. De verschillende takken hadden namelijk banden met zowel de Geallieerden als de Centralen. Na de Eerste Wereldoorlog werden ze door de Belgische overheid aanzien als Duitse burgers en verloren ze al hun bezittingen in België. Het Arenbergkasteel behoort al decennia tot het patrimonium van de KULeuven. Na de Tweede Wereldoorlog volgden in heel Europa nieuwe confiscaties.

Sinds 2011 is prins Leopold Engelbert de dertiende hertog van Arenberg. Over de huidige familie handelt het achtste en laatste hoofdstuk. Vele leden zijn betrokken bij belangrijke ondernemingen. Een korte epiloog handelt over de Arenberg Foundation.

Beoordeling

Het boek van Isabelle Vanden Hove vertelt uitgebreid over een eeuwenoude adellijke familie met een rijke en belangrijke geschiedenis. Deze geschiedenis is bovendien uitstekend gedocumenteerd. Een tweede belangrijk onderdeel zijn de vele, bijzonder knappe illustraties: foto’s, kaarten, stambomen, artefacten en schilderijen. De fraaie uitgave werd in eigen beheer verzorgd door de Arenberg Foundation.

Eerder gepubliceerd in ‘Tijdingen uit Leuven’ van de Historici Lovanienses